دولت‌ها برای مهار تورم و توسعه ثبات اقتصادی، رویکردهای مختلفی را اتخاذ می‌کنند. این رویکردها توسط بانک‌های مرکزی کشورها اعمال می‌شوند که به آن‌ها سیاست‌های انقباضی و انبساطی می‌گویند. سیاست‌های پولی انبساطی و انقباضی بانک‌های مرکزی، به‌طور مداوم در حال تغییر است تا با توجه به آمارها و گزارش‌ها، میزان تورم در کشور کنترل شود و رشد اقتصادی ثبات پیدا کند. این سیاست‌ها با ابزارهایی همچون کنترل نرخ بهره، اوراق قرضه و سایر روش‌ها انجام می‌شود. در این مقاله به معرفی سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی و روش اجرای آن‌ها می‌پردازیم، پس با ما همراه باشید.
در میان بروکرهای ارائه‌دهنده خدمات معامله‌گری، بروکر اپوفایننس از اعتبار بالایی برخوردار است. این مجموعه تمامی ابزارهای معاملاتی از جمله فارکس، ارزهای دیجیتال، سهام‌های بین‌المللی و کالاها را با کمترین اسپرد و کمیسیون به کاربران ایرانی ارائه می‌دهد. با ثبت‌نام در این کارگزاری، می‌توانید از خدمات سوشال ترید و کپی ترید بدون پرداخت کارمزد بهره‌مند شوید.
سیاست پولی چیست؟
بانک مرکزی برای توسعه رشد اقتصادی و حفظ ارزش پول کشور، اقدام به اتخاذ سیاست‌های پولی می‌کند. سیاست‌های پولی مجموعه رویکردهایی است که برای کنترل نرخ تورم، حفظ ارزش پول و ثبات اقتصادی توسط بانک مرکزی اعمال می‌شود و کشور را از نظر مالی در وضعیت مناسب قرار می‌دهد. با اعمال این سیاست‌ها تورم کاهش پیدا می‌کند، ارزش پول ملی بالا می‌رود و نرخ بیکاری کم می‌شود. رشد کسب‌وکار و گردش مالی در کشور رابطه مستقیم با سیاست‌هایی دارد که دولت از طریق بانک مرکزی اجرا می‌کند و این سیاست‌ها به‌صورت انقباضی و انبساطی در حال تغییر هستند.
انواع سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی
پول مهم‌ترین ابزار یک کشور برای ایجاد ثبات در اقتصاد است. ثبات اقتصادی باعث جذب سرمایه و شکوفا شدن صنایع تولیدی می‌شود و به رفاه عمومی کمک می‌کند. اما رشد اقتصادی فقط نتیجه سیاست‌های پولی انبساطی نیست، بلکه گاهی کشورها با اعمال سیاست‌های انقباضی به رشد و ثبات اقتصاد کمک می‌کنند.
سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی، دو سیاست پولی هستند که در زمان‌های مختلف برای بهبود شرایط کشور اعمال می‌شوند. این سیاست‌ها با کنترل حجم پول، تورم و تبعات آن را در کشور متعادل می‌کنند. سیاست انبساطی با هدف رشد اقتصادی، حجم پول در گردش را افزایش می‌دهد و سیاست انقباضی با هدف کاهش تورم، حجم پول در گردش را کم می‌کند. این دو سیاست که در خلاف یکدیگر اعمال می‌شوند، هر کدام تبعاتی دارند که در ادامه به‌طور جداگانه بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: تاثیر شاخص های اقتصادی بر فارکس
سیاست پولی انبساطی
از میان سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی، منظور از سیاست پولی انبساطی، رویکردی است که در آن، بانک مرکزی با هدف توسعه و رشد اقتصادی کشور، اقدام به چاپ پول و کاهش نرخ بهره می‌کند. چنین اقدامی باعث افزایش پول در گردش می‌شود که رشد کسب‌وکارها را در پی دارد. رشد کسب‌وکارها در یک کشور، نشانه رشد اقتصاد و قدرتمند‌شدن صنعت و تولیدات است. گسترش فعالیت‌های اقتصادی در کشور، برخی اهداف از جمله کاهش نرخ بیکاری را دنبال می‌کنند.
مثالی از سیاست پولی انبساطی: کاهش نرخ بیکاری، یکی از اهداف مهم بانک مرکزی در رویکرد انبساطی است. بانک مرکزی برای رشد اقتصادی کشور، اقدام به کاهش نرخ بهره می‌کند و همین امر باعث می‌شود تا سرمایه‌داران به‌جای قراردادن پول در حساب بانکی، به سراغ سرمایه‌گذاری تولیدی و صنعتی بروند. با گردش پول در جامعه، چرخ تولید به حرکت درمی‌آید و باعث می‌شود تا نیاز به نیروی کار افزایش پیدا کند. با افزایش جذب نیرو برای کار، بیکاری کاهش پیدا می‌کند و صنایع شکوفا می‌شوند.
سیاست پولی انقباضی
از میان سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی، سیاست انقباضی در نقطه مقابل سیاست پولی انبساطی قرار دارد و به رویکردی گفته می‌شود که در آن، بانک مرکزی سعی می‌کند نرخ تورم را کنترل کند. تورم باعث افزایش قیمت‌ها می‌شود و ارزش پول ملی را کاهش می‌دهد. در چنین وضعیتی بانک مرکزی باید بتواند ارزش پول ملی را حفظ کند و برای همین به سراغ سیاست‌های مالی انقباضی می‌رود. در این سیاست، افزایش نرخ بهره کارساز است و کمک می‌کند تا با کنترل حجم پول در گردش، تورم را کاهش دهد.
مثالی از سیاست پولی انقباضی: کنترل نرخ تورم، یک هدف مهم برای بانک مرکزی محسوب می‌شود. در واقع بانک مرکزی برای آن‌که بتواند اقتصاد را به حالت متعادل بازگرداند، اقدام به افزایش نرخ بهره و در نتیجه کاهش سرمایه‌گذاری می‌کند. با کاهش سرمایه‌گذاری، تقاضا کم می‌شود و سرمایه‌گذاران اقدام به پس‌انداز پول در بانک‌ها می‌کنند. سیاست انقباضی باعث جمع‌شدن مقدار مشخص پول در گردش از جامعه می‌شود تا به کاهش تورم کمک کند.
ابزارهای سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی
سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی توسط ابزارهای متنوعی اجرا می‌شود. این ابزارها، تکنیک‌ها و دستورالعمل‌هایی برای اجرای سیاست‌های پولی محسوب می‌شوند که بر اقتصاد و پول تاثیر می‌گذارند. این ابزارها شامل کنترل نرخ بهره بانکی، عملیات بازار باز و ذخیره قانونی است که در ادامه هر کدام را توضیح می‌دهیم.
- کنترل نرخ بهره: بهره به میزان سودی گفته می‌شود که بانک به ازای سپرده‌گذاری مردم در مدت معین به آن‌ها پرداخت می‌کند. این نرخ مطابق با دستورات بانک مرکزی متغیر است و افزایش یا کاهش آن تاثیر مستقیم بر اقتصاد دارد. بانک مرکزی با مشاهده تورم در اقتصاد کشور، اقدام به افزایش نرخ بهره می‌کند. با افزایش نرخ بهره، مردم برای سپرده‌گذاری در بانک ترغیب می‌شوند، زیرا سود بیشتری کسب می‌کنند.
اگر با اعمال سیاست‌های تورم‌زا وارد رکود و بیکاری شویم، بانک مرکزی با کاهش نرخ تورم سعی در شکوفایی صنایع و کسب‌وکارها می‌کند تا نرخ بیکاری کاهش پیدا کند. این رویکرد از سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی، باعث می‌شود سرمایه از بانک‌ها به سمت سرمایه‌گذاری در تولیدات و صنایع سرازیر شود و همین امر باعث رشد اقتصادی می‌شود. برای حفظ ثبات اقتصادی، معمولا حکومت‌ها نرخ تورم را در یک مقدار ثابت نگه می‌دارند. از طرفی تاثیر نرخ بهره و سیاست‌های بانک مرکزی بر فارکس را نباید نادیده گرفت، زیرا افزایش یا کاهش نرخ بهره بر ارزش ارز یک کشور نسبت به یک کشور دیگر اثرگذار است. - عملیات بازار باز: معمولا اقتصاد جامعه یا به سمت رکود می‌رود یا وارد تورم می‌شود که بانک‌های مرکزی برای مقابله با آن، روش‌های متنوعی را اتخاذ می‌کنند. دومین روش برای رسیدن به ثبات اقتصادی کشور، خریدوفروش اوراق مشارکت است. بانک‌های مرکزی با فروش اوراق مشارکت به مردم، آن‌ها را در سود معینی شریک می‌کنند. این سود معین که برای اوراق مشارکت درنظر گرفته می‌شود، پول را از دست مردم خارج می‌کند و تورم را کاهش می‌دهد.
بانک‌های مرکزی در زمان رکود نیز با خرید اوراق مشارکت، باعث تزریق پول به‌جامعه و افزایش کسب‌وکارها می‌شوند که به رشد اقتصادی کمک می‌کند. نگاه بانک‌های مرکزی به برگه اوراق مشارکت و سیاست‌های پشت آن، دقیقا شبیه به کنترل نرخ بهره است؛ با این تفاوت که «عملیات بازار باز» یک اعمال نفوذ مستقیم دولت‌ها در مواجهه با مردم است. با این‌حال اوراق مشارکت می‌تواند سودده باشد و خریدوفروش آن نسبت به سایر روش‌ها آسان‌تر است. - میزان ذخیره قانونی: از جمله ابزارهای غیرمستقیم سیاست پولی و سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی، ذخیره قانونی یا الزامی است که بانک‌های تجاری را ملزم به سپرده‌گذاری معینی در بانک مرکزی می‌کند. این سیاست با هدف امن نگه‌داشتن دارایی مردم در بانک‌ها است. اگر بانکی اعلام ورشکستگی کند، دولت با استفاده از میزان سپرده آن بانک در بانک مرکزی طلب سرمایه‌گذاران را پرداخت می‌کند. ذخیره قانونی بخشی از سپرده سرمایه‌گذاران نزد بانک‌های مختلف است که در بانک مرکزی نگهداری می‌شود.
از ذخیره قانونی برای کاهش قدرت وام‌دهی بانک‌های تجاری استفاده می‌شود. اگر نرخ ذخیره قانونی افزایش پیدا کند، به طبع آن بانک‌های تجاری باید پول بیشتری در بانک مرکزی ذخیره کنند و همین امر باعث می‌شود تا صدور وام برای مردم سخت شود. اما با کاهش نرخ ذخیره قانونی، بانک‌ها می‌توانند تسهیلات و وام‌های بهتری به مشتریان خود بدهند و چرخه تولید در صنایع رونق پیدا کند.
اهداف سیاست‌های پولی و سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی
نهاد اجرایی سیاست‌های پولی، بانک مرکزی است. اهداف کلی بانک مرکزی از اجرای این سیاست‌ها، در قدم اول حفظ ارزش پول ملی و سپس کمک به توسعه و رشد اقتصادی است. در واقع بانک مرکزی با پیگیری سیاست‌های انقباضی و انبساطی، سعی در کاهش تورم و نرخ بیکاری دارد؛ اما هر دوی این اهداف در یک مسیر نیستند. برای همین ثبات در اقتصاد یک موضوع مهم است که می‌تواند از تورم جلوگیری کند و از طرفی بیکاری را نیز کاهش دهد. لازمه حفظ ثبات اقتصادی، اجرای سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی است.
تفاوت سیاست‌های پولی و مالی
سیاست مالی به عملکرد دولت و هزینه‌هایش مربوط است و نظام پرداخت‌ها و مالیات دولتی را تعریف می‌کند. این سیاست به دو نوع سیاست مالی انبساطی و سیاست مالی انقباضی تقسیم می‌شود. زمانی که هزینه‌های دولت از درآمدهای مالیاتی بیشتر است، سیاست‌های مالی انبساطی در نظر گرفته می‌شود. با کاهش هزینه‌ها نسبت به درآمدهای مالیاتی دولت، سیاست مالی انقباضی اعمال می‌شود. در کنار سیاست مالی، سیاست پولی قرار دارد که مستقیما نرخ بهره را مدیریت می‌کند و باعث رشد اقتصادی می‌شود.
سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی با هدف حمایت از اقتصاد کشور و حفظ ارزش پول ملی اعمال می‌شود. این سیاست‌ها در درون خود راهکارهایی هستند که دولت‌ها برای کاهش تورم یا خروج از رکود استفاده می‌کنند. سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی، یک شمشیر دولبه برای ایجاد ثبات در اقتصاد محسوب می‌شوند که استفاده یک‌طرفه از آن به سیستم مالی و ارزش پول ملی آسیب می‌زند. این سیاست‌ها باید به‌طور مداوم با ارزیابی‌ها و گزارش‌های دوره‌ای تغییر کنند تا بهترین نتیجه را برای اقتصاد داشته باشند. در این مقاله به سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی اشاره کردیم و با ابزارهای اجرای آن آشنا شدیم.
بیشتر بخوانید: دارایی های معاملاتی اپوفایننس
بروکر اپوفایننس در میان بروکرهای فارکس، اعتبار بسیار بالایی دارد. این اعتبار به‌دلیل سابقه و خدماتی است که به مشتریان خود ارائه می‌دهد. در این کارگزاری می‌توانید تمامی ابزارهای معاملاتی، از جمله کالاها، ارزهای دیجیتال، ارزهای فارکس و سهام‌های بین‌المللی را با کمترین کارمزد خریدوفروش کنید. خدمات سوشال ترید و کپی ترید، از دیگر امکاناتی است که این بروکر به کاربران ایرانی خود ارائه می‌دهد.
کاهش نرخ بهره چطور باعث رشد اقتصادی می‌شود؟
زمانی که نرخ بهره کاهش پیدا می‌کند، سود سرمایه‌گذار از سپرده بانکی کم می‌شود. برای همین سرمایه‌گذار اقدام به خارج‌کردن پول از بانک می‌کند تا بتواند در یک کسب‌وکار سودده سرمایه‌گذاری کند. همین اتفاق در سطح کلان کشور باعث سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در صنایع و کسب‌وکارها می‌شود که رشد اقتصادی را تضمین می‌کند.
چرا باید سیاست های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی به‌طور دائمی تغییر کند؟
برای حفظ تعادل و ثبات در اقتصاد، بانک‌های مرکزی به‌طور مداوم باید سیاست‌های پولی خود را تغییر دهند. اگر اقتصاد دچار تورم شود، نیازمند سیاست پولی انقباضی هستیم تا پول در گردش را کاهش دهیم. همچنین اگر دچار رکود و افزایش نرخ بیکاری شویم، باید به‌دنبال سیاست‌های انبساطی باشیم تا با تزریق پول به اقتصاد، رشد کسب وکارها را تضمین کنیم. این تصمیمات به‌طور مداوم روی زندگی و رفاه مردم تاثیرگذار است و نمی‌توان برای مدت زیادی از یک نوع سیاست استفاده کرد.
تاثیر سیاست های انقباضی بانک مرکزی بر ارزش پول ملی چگونه است؟
سیاست‌های انقباضی باعث افزایش ارزش پول ملی می‌شود و سیاست‌های انبساطی ارزش آن را کم می‌کند. بانک‌های مرکزی برای آن‌که به توسعه و ثبات رشد اقتصادی کمک کنند، با اعمال این سیاست‌ها گاهی ارزش پول ملی را کاهش می‌دهند و به کسب‌وکار کمک می‌کنند و گاهی نیز با افزایش نرخ بهره برای کنترل تورم ارزش پول ملی را بالا می‌برند.
